Ağızda yara çıkması, konuşma ve yeme zorluğunu beraberinde getirdiği için, kişinin hayat kalitesini kısa süreli de olsa bozan bir durumdur.

1- Uçuk

Çoğunlukla dudak etrafında, bazen de diş etlerinde ya da sert damakta ortaya çıkan, içi sıvı dolu küçük baloncuk şeklinde lezyonlardır. Uçuk oldukça ağrılıdır, lezyonlar ortaya çıkmadan 1-2 gün önce ağrı ilk bulgu olabilir. Uçuk ortaya çıktıktan sonra saatler içinde patlar ve üzeri kabuklanır. 7-10 gün içinde de kaybolur.

Uçuk nasıl oluşur?

Herpes Simplex adı verilen uçuk virüsü kişiye bir kez bulaşınca, lezyonlar kaybolduktan sonra vücutta zararsız bir şekilde yuvalanır ve stres, ateş, travma, hormonal değişiklikler ile güneşe yoğun maruz kalma gibi bir uyaranla aktive olup tekrar aynı yerde ortaya çıkar.

Uçuk bulaşıcı mıdır?

Baloncukların patlayıp kabukların düşüp yaranın tamamen iyileşmesine kadarki dönemde oldukça bulaşıcıdır. Uçuğu olan bir kişinin kullandığı eşyalardan veya direkt temasla (öpmekle vb.), uçuk yarasını kaşıyan kişinin ellerinden kendisinin / bir başkasının gözüne, dudağına, oral kavite ve genital bölgesine bulaşabilir. Bulaşıcı olduğu için uçuğa dokunulmaması gerekir.

Uçuk nasıl tedavi edilir?

Tedavisinde %5 asiklovir içeren yağlı bir virüs öldürücü pomat / krem kullanılarak yaranın koruyucu bir bariyerle kaplanması hedeflenir. Vücuttan tamamen yok etmeye yönelik halen geçerli bir tedavi yöntemi bulunamamıştır, buna yönelik çalışmalar devam etmektedir.

Uçuk bulaştırmamak için nelere dikkat edilmelidir?

  • Direkt temastan (öpme ve cinsel ilişki) kaçınılmalıdır.
  • Baloncukları patlatmamalı, kabukları koparmamalı ve yarayı kaşımamalıdır.
  • Kendinizin veya bir başkasının gözlerine, genital bölgesine ve dudaklarına dokunmadan önce eller iyice yıkanmalıdır.
  • Maalesef ki baloncuklar ortaya çıkmadan önce de kişiden kişiye bulaşabilmektedir.

2- Aft

Ufak, kırmızı ya da beyaz renkli, fazla derin olmayan ülser şeklindeki yaralardır. Genellikle dilde, yumuşak damakta, dudak ya da yanak içinde ortaya çıkarlar. Dişetlerinde ya da sert damakta pek görülmezler. Oldukça ağrılıdırlar ve iyileşmesi 5-10 gün sürer.

Aft neden oluşur?

Genellikle kişinin bağışıklık sisteminde zayıflama yaratan stres (kadınlarda adet dönemi gibi), travma (sert yiyecekler, yanak ve dudağın ısırılması, diş fırçalama işleminin sert yapılması vb.), irritasyon (domates, portakal, mandalina, limon gibi asitli meyve sebzeler ile bazı fındık türleri, tuzlu ve baharatlı çerezler), kansızlık (demir eksikliği) veya vitamin eksikliği (B1, B6, B12 vitamini) gibi durumlarda karşımıza çıkar. Bazı sistemik hastalıklarda, örneğin Behçet Hastalığı'nda, vücuttaki diğer belirtilerle birlikte ağız içinde aft oluşumu gözlenmektedir.

Aft bulaşıcı mıdır?

Hayır, çünkü nedeni mikrobik değildir. Bu nedenle de bulaşıcı değildir.

Aft nasıl tedavi edilir?

Tedavide ana hedefler kişinin ağrısını azaltmak ve yaranın iltihaplanmasını önlemektir. Bunun için iyileşme gerçekleşene kadar günde 3 kez diş fırçalama sonrası antiseptik ağız gargarası yapılması ve yara ulaşılabilir yerde ise triamsinolon içeren bir ağız pomadı ile yarayı kapatmak gerekir.

Diş hekimine ne zaman başvurulmalı?

Yara 2 hafta olmasına rağmen geçmediyse veya tekrarlıyorsa bir diş hekimine başvurmak gerekir. Düzenli sigara-alkol kullanan, kemoterapi ya da radyoterapi alan, kemik iliği ya da organ nakli yapılan ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerin düzenli ağız-boğaz kontrolü yaptırmaları gerekir.

Ne gibi tetkikler yapılması gerekir?

Diş hekiminiz ayrıntılı bir ağız içi muayenesi sonrasında şüpheli bir yara gördüğünde, oradan biopsi alabilir ve patolojik incelemeye gönderebilir.

Aft ve Uçuk Arasındaki Farklar

  • Aft sadece ağız içinde meydana gelir. Uçuk ise nadiren ağız içerisinde, genellikle ağız dışında meydana gelir.
  • Aft bulaşıcı değildir, uçuk bulaşıcıdır.
  • Aftın oluşumu henüz tam olarak açıklanamamıştır, oysa uçuk bir virüs enfeksiyonudur.

Başka ne tür ağız yaraları vardır?

Lökoplaki

Yanakların iç kısmında, diş etlerinde ya da dilde yerleşen, kalın, beyazımsı renkte kabarık lezyonlardır. Genellikle sigara kullanıcılarında görülür, o bölgelerde fazla doku üretilmesine bağlıdır. Ayrıca artık ağıza uymayan eskimiş damak protezlerinin baskı yaptığı yerlerde ya da yanak iç kısmını çiğneme alışkanlığı olan kişilerde de görülebilmektedir. Zamanla kansere dönüşebilir.

Kandidiyazis

Pamukçuk da denilen bir tür mantar enfeksiyonudur. Genellikle damak protezi takanlarda, bebeklerde, yaşlılarda ya da sistemik bir sağlık sorunu olup bağışıklığı düşük olan kişilerde karşımıza çıkar. Ağız kuruluğu olan kişilerde ağızda mantar gelişme riski yüksektir. Antibiyotik tedavisi sonrası, ağız içi florasının değişmesine bağlı olarak da gelişebilir.

Kıllı dil

Tat tomurcuklarının uzamasına bağlıdır. Ağız hjyeninin bozuk olması, kronik oral irritasyon ve sigara kaynaklı olabilir.

Torus palatinus

Sert damağın orta kısmında sert kemiksi bir çıkıntı oluşmasıdır. Genellikle 30 yaş üstü kadınlarda görülür ve nadiren tedavi gerektirir. Uzun yıllar boyunca diş gıcırdatanlarda daha sıktır. Damak protezi gerektiğinde, protezin ağız içine uyumu için çıkarılabilir.

Oral kavite kanseri

Ağızda beyaz ya da kırmızı bir kabarıklık şeklinde ya da ufak bir ülser şeklinde ortaya çıkarlar. Dudak dışında, dil ve sert damakta en sık görülürler. Boyunda ya da ağız içinde şişlik, yutma güçlüğü ya da ağrılı yutma, uzun süren ses boğukluğu ya da ağız/yüz bölgesinde uyuşukluk diğer bulguları olabilir. Sigara vb. tütün maddelerini içenlerde ve tütün çiğneyenlerde daha çok görülür. Kesin tanısı biopsi ile konur.